ABD Başkanı Donald Trump sürprizi bol ama arkası da çok boş olmayan bir dış politika manevra alanı yarattı. Geçen hafta Çin’de Xi Jingping ile görüşmesinin hemen sonrasında Orta Asya Cumhuriyetleri’ni Washington’da ağırlaması da boşuna değil. Ama bu arada belki de çok ilginç bir pazarlık arka planda tik tak ilerliyor: TikTok
Geçen döneminde ilk seçim vaadi TikTok’u yasaklamak olan Donald Trump’un, beş yılda devasa kapasiteli ve etkili sosyal medya uygulamasını bir “asset”e çevirmesi gerçekten büyük maharet. Peki arka planda neler oluyor?
Trump 25 Eylül 2025 tarihinde TikTok’un ABD’de faaliyet göstermesine izin veren bir Başkanlık Genelgesini imzaladı, ama kaderin garip cilvesi Biden döneminde Kongre’den geçen yasaklama kararı hala durduğu yerde duruyor. Trump’un çevresindeki teknoloji devlerinin derdi bir kere yasak kapısı açılırsa ABD’deki diğer işlerin de Başkanın bir imzasıyla yasaklanabilme ihtimaliydi ki bu risk “şimdilik” ortadan kalkmış görünüyor. Zohran Mamdani’ye New York Belediye Başkanlığı yarışında en güçlü görünmez desteği sağlayan, adını dilden dile yaygınlaştıran uygulamanın TikTok olduğunu bilse Trump bu kadar iyi niyetli olur muydu bilinmez.
TikTok kimin olacak? Çin kolay pes etmez ama…
Müzakerenin merkezinde Çin’li teknoloji devi ByteDance ve kontrol ettiği algoritmalar var. ABD yönetimi, kendi sınırları içindeki veri üretimini kontrol etmek için şirketin ve ürettiği herşeyin TikTok USA adıyla Çin’den ayrılmasını ve Amerikalı teknoloji şirketleri tarafından satın alınmasını istiyor.
Eylül ayında yapılan son görüşmelerde Çin devletinin de onayı ile TikTok’un ana kurucusu olan ByteDance, ABD operasyonunun yüzde 80’ini elden çıkarmayı kabul etti. Bu hisseleri almak ve yatırımları yönetmek için de Trump’a yakın iş çevrelerinden bir oluşum hazırlığı başladı. Suudi sermayesinin de ilgisini çeken TikTok ABD oluşumu için en kuvvetli isim ise “dinozor” diyebileceğimiz yazılım ve depolama şirketi Oracle.
Ama Oracle meselesine geçmeden önce Çin’in nelerden vazgeçtiğine bakalım. Son ticaret müzakerelerine göre Çin devleti TikTok’un en büyük gücü olan algoritmadan tam olarak vazgeçmiyor. Ama ABD’nin ulusal güvenlik kaygılarını da kaale aldığını göstermek adına yazılım altyapısını ve mevcut verileri devretmeyi kabul etmiş görünüyor. TikTok’un en vurucu gücünün çok kuvvetli yazılım algoritması ve “kime neyi seyrettireceğini” bilen yapay zekası olduğuna göre, Çin ve ByteDance bunu tamamen veremez. Xi Jinping’in ikili görüşmelerde özellikle NVIDIA’nın çip pazarındaki gücünü kötüye kullandığı şikayetlerini de dile getirdiği biliniyor. Dört turluk TikTok görüşmeleri sonrasında mesele döndü dolaştı, ABD’nin nasıl hisseleri alacağına geldi. O noktada da büyük para konuştu.
Ve bu büyük ihalenin ucu TikTok’a dayanıyor
Önce Oracle’ın kurucusu Larry Ellison, daha sonra oğlu David Ellison, TikTok topuna girdiler. Ama tabii herşeyin bir bedeli var. Resmi biraz geriye saralım. Ellison ve Oracle, Microsoft, Amazon gibi teknoloji devlerine depolama alanı satmak için dev data merkezleri kurmaya başlamıştı. Olay önce orta boyutlu “cloud capacity” işiyken, Open AI ve Chat GPT’nin devreye girmesi ve yapay zekanın ihtiyacı olan dev depolamaya ve dönüştü Oracle kelimenin tam anlamıyla “kahin” gibi dev bir maden buldu.
Project Stargate adlı, 500 milyar dolarlık dev data merkezi operasyonunda Open AI ve Softbank ile ortaklığa girişen Oracle bu denli “ballı” bir ihale alınca, doğal olarak başka bir ihaleyi de kucağında buluverdi. TikTok’un ABD’deki veri koruma işi zaten Oracle’daydı. 2020’deki yasaklama tehdidi üzerine ByteDance zaten Oracle’dan epeyce büyük bir kapasite istemiş ve yüklü de bir ödeme yapmıştı. Trump, iyi dostu Larry Ellison ve oğluna yeni kurdukları medya konsorsiyumuna TikTok’u ekleme çağrısı yapınca Çin tarafı da “zaten bildiğimiz şirket, en azından veri taşıma riski olmaz” diyerek kabul etti.
Oracle bu arada, Paramount Stüdyolarını, CBS ve yerel kanallarını, CBS’in sahip olduğu binlerce saatlik görsel arşiv ve çok karlı spor yayıncılığı paketlerini de satın aldıve Skydance Grubu altında birleştirdi. Oğul David Ellison, CBS News’ın başına açıkça İsrail destekçisi, küçük bir internet blogu olan The Free Press’in Genel Yayın Yönetmeni Bari Weiss’i geçirdi. Weiss’in transferinin Benjamin Netenyahu’nun ABD ziyaretiyle çakışması bütün ABD ana akım medyasına “Zamanlama manidar” dedirtti.
TikTok konusuna dönecek olursak, David Ellison, yeni dönemde medyayı yönetirken elindeki çokca geleneksel ana akım kanalına TikTok gibi bir dijital dev katıyor. Ellison, “İçeriklerimizi daha çok kitleye ulaştırmak için iyi bir araç” diyor, hatta bir noktada TikTok üzerinden oyun piyasasına da gireceğinin işaretlerini veriyor. TikTok Oracle’ın çoğunlukta olduğu bir konsorsiyum tarafından alınırsa bile yönetimde Rupert Murdoch gibi klasik bir medya devinin yanında Michael Dell gibi bir teknoloji şirketi kurucusunun da olması şaşırtıcı olmayacak.
TikTok sıradan bir teknoloji şirketi olmadığı gibi, ABD siyasetindeki rolü de muhtemelen sıradan olmayacak.Trump’ın önce yasakladığı, sonra Biden’a yasaklattığı ama bir türlü ortadan kaldıramadığı sosyal medya devi ABD’de çok büyük bir kitleye hitabediyor.
Avrupa ve Türkiye’nin aksine, ABD pazarında her iki dijital medya tüketicisinden biri TikTok kullanıyor. Bir sene önce bilinirlik oranı %1 olan Zohran Mamdani’nin New York gibi bir şehirde bir yıl içinde Yüzde 51 gibi bir oyla Belediye Başkanlığı seçimini kazanması TikTok’un doğrudan hedef kitleye hitabeden algoritması sayesinde mümkün olabiliyor. Konuyu araştıran uzmanlar, TikTok’un ABD vatandaşları hakkında devasa bilgi toplama hakkına sahip olacağının altını çiziyor. [1]Türkiye’de ahlak bozucu videolarıyla tanınan TikTok aslında doğru algoritma kullanımı ile çocuklara matematik bile öğretebilen bir araca dönüşebiliyor.
Ama asıl merak edilen soru Çin ve ByteDance’in bu denli önemli bir şirketi iki küresel devin pazarlığında “masada bırakmaya” nasıl razı olduğu. Xi Jinping’in pazarlığı başlatan TikTok Gambiti ABD’deki şahinleri memnun etmeye yetebilir ama aynı zamanda Çin’in cebinde daha ne kartlar saklayabildiğini gösteriyor.
Yeni Büyük oyun TikTok başladı.
[1] https://www.brookings.edu/articles/tiktok-may-not-be-chinese-owned-anymore-but-there-still-is-a-privacy-problem/
